دیوان داوری بین المللی لاهه

ساختمان دیوان داوری در شهر لاهه از قدمتی خاص برخوردار است و برای همه توریست ها و کسانی که وارد کشور هلند می شوند جاذبه ای ویژه دارد. در آنجا چند نفر حضور دارند که هیئت را در ساعتهای خاص راهنمائی می کنند و طبقات و دفاتر را معرفی می نمایند.

مباحث «دعاوی ایران علیه آمریکا» در ساختمانی چهار طبقه با توافق دو کشور در نزدیکی محل سفارتخانه های الجزایر، جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و … انجام می شد که هزینه اجاره و کارمندان و هر آنچه متعلق به این ساختمان است توسط دو کشور پرداخت می گردید.

در داخل این ساختمان در انتهای طبقه اول و سمت چپ سالنی با ابعاد ۱۰ × ۱۴ حدود ۱۴۰ متر مربع است که مجموعه مباحث طرفین دعوا در حضور ۹ نفر داوران بین الملل و ۹ نفر دستیاران آنها و رئیس دیوان عالی دعاوی خاص مطرح گردید.

در این سالن حدود ۳۶ صندلی جهت وکلاء و دستیاران دو طرف دعوا بود که ۱۸ نفر از هیئت آمریکایی در سمت راست قرار داشت و ۱۸ نفر دیگر از هیئت ایرانی در سمت چپ جایگاه می نشستند و نیز در برابر رئیس دادگاه یک تریبون ساده جهت ارائه مباحث توسط وکیل و یا شاهد نصب شده بود.

در مجموع وضعیت ساختمان و سالن دعاوی و اتاقهای مربوطه و زمین اطراف ساختمان بسیار ساده و معمولی بود که کمتر کسی باور می کرد دعاوی میلیاردی کشورها در داخل چنین ساختمان های عادی برگزار گردد.

قابل توجه که مبلغ اولیه ادعای ایران علیه آمریکا در طرح B61 مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار است که مورد قبول ضمنی طرفین می باشد که ارزش و یا اصل سلاح های خریداری شده است اما با ادعای ایران نسبت به خسارت های وارده (اصلی – جانبی) و تورم پیش آمده در سال های منع آمریکا از واگذاری سلاح های خریداری شده توسط ایران این مبلغ ضربدر ۳٫۶۳ گردیده و نیز برای مدتی تورم ۱۰% ملاک قرار گرفته است که مجموعه آن به استناد قرارداد A15 (بیانیه مشترک ایران و آمریکا توسط دولت دموکراتیک مردمی الجزایر) به ۲٫۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ دلار رسیده است.

نقشه تقریبی دیوان داوری بین المللی دعاوی خاص

لازم به توضیح است که داوران بی طرف از سمت راست به ترتیب ایتالیائی، ‌لهستانی و فنلاندی بودند.

در مجموع ۵۴ کرسی در سالن اجلاسیه جهت بهره برداری در مدت زمان تعیین شده وجود داشت.

سه نفر از سفارت جمهوری اسلامی به صورت نامنظم در جلسات ابتدائی و انتهائی شرکت داشتند.

1. وابسته نظامی
2. نفر دوم سفارت
3. نفر حقوقی سفارت

رئیس دیوان «اسکو بیشفسکِی» (وی قبلا وزیر امور خارجه یوگسلاوی بود) وبقیه افراد حاضر در قسمت داوری را دو دسته تشکیل داده بودند:

الف: داوران بین المللی

1. دکتر محسن آقا حسینی
2. دکتر کورش حسین عامری
3. دکتر اسدالله نوری
4. دکتر سنگ بروس
5. رئیس دیوان (اسکو بیشفسکی)
6. دکتر آرانجو روئیتس
7. دکتر جرج الدریش
8. دکتر ریچارد الیسون
9. دکتر چارلز دانگن

ب:دستیاران بین المللی

1. آقا موری
2. سهراب ربیعی
3. حسین پیران
4. براین کینگ
5. خانم رامش ویرا مانتری
6. جان ملو
7. مورتیز بوبرونتی
8. ندا اسبق نمینی
9. خانم کاتنرین

در کنار دادگاه اتاقی حدود ۲۰ متر مربع جهت برنامه های نماز هیئت جمهوری اسلامی در نظر گرفته شده بود اما اکثر نمازها در هتل بلر انجام شد.

هیئت آمریکایی به سرپرستی «جانسون» در دیوان داوری بین المللی حضور داشتند .

چگونگی طرح دعاوی و دفاعیات

دوشنبه ۲۱/۰۶/۸۴ ساعت ۹ صبح دادگاه داوری بین المللی لاهه بر اساس قراردادهای B1 و B61 تشکیل شد. داوران بین المللی و دستیاران آنها و دو هیئت ایرانی و آمریکائی در جایگاه خود قرار گرفتند.

رئیس دیوان آقای «اسکو بیشفسکی» به همگی صبح بخیر و خیر مقدم گفت و سپس از طرفین دعوا خواست خود را معرفی کنند.

ابتداء هیئت ایرانی توسط آقای محمدحسین زاهدین نماینده و رابط جمهوری اسلامی در دیوان داوری بین المللی لاهه معرفی شد.

سپس آقای جانسون نماینده و رابط ایالات متحده آمریکا خود و هیئت همراه را معرفی نمود.

نوبت اول: دوشنبه۲۱/۰۶/۸۴

آقای دکتر رادمن باندی (وکیل وزارت دفاع و پشتیبانی ن.م.جمهوری اسلامی ایران) به طرح دعوا پرداخت و خطاب به رئیس دیوان و داوران بین المللی و طرف مقابل یعنی هیئت آمریکائی مطالب خود را چنین آغاز کرد. (که به صورت مختصر آن را می آوریم)

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران مقداری هواپیما (ترابری و جنگی از قبیل بوئینگ و F4 و F5 و F15 و … ) و بالگرد (ترابری – کبری و …) و قطعات مربوطه را از ۴۸ شرکت اسلحه سازی و غیر اسلحه سازی داخل کشور ایالات متحده خریداری کرد که نمونه های آن امروز در داخل ایران موجود است و از همان زمان تا امروز استفاده می شود ولی نسبت به تحویل بخش عمده ای از قطعات هواپیما و بالگردها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توسط دولت آمریکا ممانعت بعمل آمد و در انبارهای مختلف نگهداری شده و تا بحال داده نشده است و دولت آمریکا اعلام نموده آن را نمی دهد.

ایران مدعی است برای آنها ۲۹۷ میلیون دلار پرداخت کرده و طلبکار می باشد و اکثر اسناد در دست آمریکا و شرکت ها می باشد ولی در این مدت بحث تورم ۱۰% سالانه (به مدت سه سال) بر اساس توافق ایران و آمریکا آن را به مقدار ۵۰۰ میلیون دلار رسانده است.

دولت آمریکا ادعا نموده است این شرکت ها خصوصی است و ربطی به دولت ایالات متحده ندارد و اموال این مقداری که مطرح شده نیست بلکه کمتر است و بسیاری از آنها عمر قانونیش گذشته و ارزش مالی ندارد و بخش بسیار کمی که مانده خواهد داد.

ایران می گوید: آنچه داده شده از هواپیما و بالگرد و قطعات خود نشانگر ادعای ایران است بعد هم چگونه این شرکت ها ماهیت خصوصی دارند که بیش از ۲۵ سال دولت آمریکا مخالفت بعمل می آورد و حتی بعضی هم که قطعات را سوار بر کشتی کرده بودند و به طرف ایران می آوردند دولت آمریکا آنها را برگرداند و در داخل انبارها محبوس کرد.

ملت ایران که اموالش نگهداری شده بود نتوانست از هواپیما و بالگردهای جنگی به خوبی استفاده کند و دولت آمریکا در طول ۸ سال دفاع مقدس نه تنها آنها را واگذار نکرد بلکه حکومت عراق را به شیوه های مختلف مساعدت نمود از این جهت خسارت های ایران فراوان است هر کدام نیاز به قطعه پیدا می کرد ناچار بود از روی هواپیما و بالگرد دیگر جدا کند و یا با چندین برابر از بازارهای آزاد تهیه نماید تا هواپیما و بالگرد و یا سلاح دیگری را آماده کند و از خود دفاع نماید. پس طلب ایران فقط قطعات و سلاح های بلوکه شده نیست بلکه خسارت های جانبی فراوان نسبت به خود سلاح های وارد شده و عدم دفاع در برابر دشمن بوده است و سلاح ها ناکارآمد شده است.

تخریب کارخانه ها،‌ منابع، از بین رفتن سرمایه ها، کشته شدن صدها هزار نفر و مفقودالاثر گردیدن انسانها … از خسارت های دیگر است که ما بدان نمی پردازیم. امروز با محاسبات بعمل آمده خسارتها از این جهت می باشد و همچنین ایران مجبور شده برخی قطعات را دو برابر، ده برابر و تا صد برابر از بازار آزاد و قاچاق خریداری کند. (بدون اینکه آنها مدرکی را ارائه کنند زیرا آن ها می دانستند شما روزی به سراغ آنها خواهید رفت) ما در سنجه های انجام شده و کارشناسی شده بر این باوریم که باید اموال بلوکه شده و پول انبارداری ها ضربدر ۳٫۶۳ شود و نیز تورمی که در مدت سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۱ {که ۱۰% می باشد} ضمیمه گردد که مجموعاً مبلغ ۲٫۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ دلار خواهد شد. دولت آمریکا باید این مبلغ را به ملت ایران برگرداند تا گوشه ای از خسارت های مالی آن جبران گردد.

سپس آقای دکتر علی اکبر ریاضی ( مشاور حقوقی و نماینده رابط و وکیل وزارت دفاع جمهوری اسلامی) به توضیح مطالب فوق پرداخت و نحوه مالکیت جمهوری اسلامی را نسبت به اموال بلوکه شده و نیاز مبرم این کشور و خسارت های وارده را بیان نمود و گفت این معامله از نوع معامله سلف است و کلّی فی المعین که در محاسبات حقوقی بین الملل قابل قبول میباشد و اینکه آمریکا ادعا می کند این اموال خود به خود ضایع شده و امروز قابل استفاده نیست چنین نیست گرچه سلاح های جدیدتری به بازار آمده است.

سه شنبه ۲۲/۶/۸۴

آقایان دکتر «دیوید سلرز» و «چارلز کِلَیْ پول» به ادامه مطالب پرداختند. حجم انبارهای شرکت بل هلکوپتر و ویکتوروند را مورد بررسی قرار داد و سپس فیلمی را که توسط نیروهای پشت پرده به طور محرمانه تهیه شده بود ارائه نمودند که همه داوران و آمریکائیها متعجب شدند. اموال بلوکه شده زیادست و آن مقداری که آمریکا کوچک می شمارند چنین نیست.

آمریکائیها با نمایش فیلم مخالفت کردند ولی هیئت داوران و رئیس دادگاه شور کردند و اجازه نمایش فیلم را دادند.

جابجائی اموال بلوکه شده از بل هلکوپتر به ویکتوروندو سپس به انبار بهنگ و اورفلر … مورد بررسی قرار گرفت که در مجموع تا به آن لحظه به نفع هیئت ایرانی تمام شد.

چهارشنبه ۲۳/۰۶/۸۴

روز سوم– آقایان دکتر «گلاور» به تعریف مالکیت و خسارتها و ارزش خسارتها پرداخت و اثبات کرد خسارت ها بر اساس ارزش ملک برای مالک است نه ارزش مال با وضع مالیت خود در جایی که بازار منحصر به فرد آمریکائیها بوده است و ارزش و خسارت تعیین شده از سوی بازار مفهوم و معنا ندارد را تبیین کرد و از دادگاه درخواست نمود تا شاهد ها به کار خود بپردازند.

آن روز مدیرعامل محترم سابق پنها سوگند یاد کرد و سپس به نوع خسارت های وارده و قطعات خریداری شده پرداخت و به سئوالات بعضی از داوران بین المللی پاسخ داد و جلسه به پایان رسید.

پنج شنبه ۲۴/۰۶/۸۴

روز پنج شنبه دو شاهد دیگر مطالب خود را ارائه نمودند و سپس کارشناسان:

1. نماینده و مسئول خرید نیروی هوائی جمهوری اسلامی ایران
2. مسئول خرید و نگهداری قطعات از شرکت پنها

ابتداء سوگند یاد کردند و سپس به وضعیت قطعات خریداری شده پرداختند و به سؤالات آمریکائیها و داوران بین المللی پاسخ دادند.

بعد از سه روز و نصف که هیئت ایرانی مطالب خود را طرح کرد سپس از روز بعد نوبت به وکلای آمریکایی و هیئت همراه رسید.

جمعه ۲۵/۰۶/۸۴

ابتدا آقای جانسون و سپس وکیل آمریکائی وارد صحبت شدند {به صورت مختضر نقل می شود} آنان گفتند: آمریکا قصد تصاحب اموال بلوکه شده را ندارد بلکه بعد از تصرف سفارت خانه آمریکا در ایران (تسخیر لانه جاسوسی) این تصمیم را آقای کارتر رئیس جمهور وقت گرفت. چنانچه کار دولت آمریکا مصادره اموال و یا تملک آنها بوده ادعاهای شما درست است. اموال ادعا شده به این مقدار نیست و برخی از آنها به خودی خود از ارزش افتاده است پس مالی وجود ندارد که خسارتش ادعا شود.

آقای دکتر «بیت لحم» به صورت مفصل مطالب قبلی ها را تکرار کرد و سپس ادعا کرد مالکیت به قبض و اقباض است و ما چیزی تحویل نداده ایم و قبض و اقباضی صورت نگرفته است تا شما ادعای مالکیت و سپس خسارت کنید. بعد هم شما ادعاهای خود را مبتنی بر قرارداد A15‌ می دانید ربطی به آنها ندارد.

روز دوشنبه مورخ ۲۸/۰۶/۸۴  وکلای دیگر آمدند و مطالب ایران را منکر شدند و خسارت های جانبی را رد نمودند و می گفتند تورّم و خسارت های ۳٫۶۳ برابر معنا ندارد.

روز سه شنبه ۲۹/۰۶/۸۴ فیلمی ساختگی از سوی شرکت بل به نمایش گذاشتند که معلوم شد ساختگی است و در مدت همین سه یا چهار روز آماده نموده اند که رسوائیش بر داوران بین المللی مشخص گردید.

روز چهارشنبه ۳۰/۰۶/۸۴ وکلاء آمریکایی توضیحاتی دادند و داروان بین المللی پرسش هایی داشتند که آنها سعی و تلاش در پاسخ نمودند تا وقت به پایان رسید.

نوبت دوم: پنج شنبه ۳۱/۰۶/۸۴

وکلای ایرانی، دکتر ریاضی و دکتر رادمن باندی پاسخ های مناسبی دادند و جمع بندی کاملی نمودند و به بخشی از حدود ۳۰ سؤالی که از سوی داوران بین المللی مطرح گردید  پاسخ دادند و اثبات نمودند سلاح های بلوکه شده از نوع معامله سلف و کلی فی المعین است و قبض و اقباض هم شرط تملیک نیست گرچه در بخش عمده قراردادها قبض و اقباض صورت گرفته و این باقیمانده کلّی فی المعین بوده است و بعضی سؤالها بنا شد به صورت کتبی پاسخ داده شود.

نوبت دوم برای آمریکائیها: جمعه ۰۱/۰۷/۸۴

مطالب سابق خویش را تکرار کردند و به برخی از حدود ۱۳ سؤال مطروحه از سوی داوران بین المللی  پاسخ گفته شد و برخی هم به بعد محول گردید.

نتبجه گیری:

به حمدالله در مجموع فضای جلسه به نفع جمهوری اسلامی ایران به اتمام رسید. امید است در تصمیم گیریها داوران بین المللی جانب عدل را پیش گیرند و طلب های ملت ستمدیده و مظلوم ایران در سال ۸۵ وصول شود و به نفع جمهوری اسلامی حکم نمایند.

بدین ترتیب جلسات مشترک دیوان داوری بین المللی لاهه به پایان رسید. در پی ۹ روز جلسات سنگین که بیش از ۱۴۰ ساعت کار برده بود، مطالب علمی، حقوقی و فقهی مورد بحث و بررسی قرار داده شد.

روز شنبه ۹ صبح تا ساعت ۲ بعد از ظهر مورخ ۰۲/۰۷/۸۴ هیئت ایرانی به رباست دکتر زهرائی و وکلای ایرانی «دکتر ریاضی، رادمن باندی (آمریکائی الاصل) – سلرز – توماس – چارلز (انگلیسی الاصل)» در هتل بلر جلسه ای جهت برنامه ریزی آینده تشکیل شد و خط و مشی جمهوری اسلامی ایران و نحوه برخورد مشخص گردید و هر کدام نسبت به عملکرد ۹ روزه و مطالب مطرح شده نکاتی را گفتند و از آنان تشکر و قدردانی نمودند.

اینجانب برای وکلای ایرانی و آمریکائی که طی چند روز زحمت فراوانی را متحمل شده بودند، مطالبی به شرح ذیل بیان داشتم که جناب آقای دکتر زهرائی آنها را ترجمه نمود:

بسم الله الرحمن الرحیم

از برکات زیبای این سفر آشنایی با چهره های برجسته حقوقی و وکلاء ارزشمند و شجاعی همچون شماها بود که با چشم خود دیدم و شنیدم با کمال جرأت و جسارت مطالب خود را با استدلال و اطمینان خاطر مطرح نمودید و این امر سبب خرسندی و خوشحالی ما شد. از این جهت مطالب خود را در چند بند اظهار می دارم.

۱-بنده در مجموعه مذاکرات دیوان بین المللی لاهه حضور داشتم. شاهد مطالب مستدل و منسجم و منظم شماها بودم که با اطمینان و خونسردی کامل مطالب خود را بیان می داشتید. مطالب شماها قانع کننده، ارزشمند و دور از هر گونه جنجال بود که طرح این گونه مسائل با این روش در هر دادگاهی پسندیده خواهد بود.

۲-شما و جناب آقای دکتر ریاضی از ملت مظلوم و ستمدیده ای دفاع کردید که نه تنها ایالات متحده آمریکا اموالش را بلوکه کرده بلکه با کمک ایادیش سعی کرد آنان را به خاک ذلت بنشاند و نابود کند. ولی خداوند این ملت مظلوم را در صحنه های مختلف یاری کرد و امروز هم با دست شما یاری شدند و شما می دانید حمایت و یاری مظلوم در نزد همه ملت ها و مکتب های جهان پسندیده است. شما کاری خداپسندانه کردید. پیشوای برجسته عالم اسلام علی (ع) به فرزندانش فرمود «کُونا للظالم خَصماً و للمظلوم عُونا »، فرزندانم شما باید دشمن ستمگر و یاور مظلوم و ستمدیده باشید.

۳- من از آقای دکتر باندی و دکتر سلرز و توماس چارلز کلی پول و خانم های منشی و دست اندرکار تشکر می کنم و برای شما آرزوی سلامت و سربلندی و عزت دارم.

۴- ما همانند شما عزیزان که به انجیل کتاب مقدس ایمان دارید،  به قرآن معتقدیم و به کتاب های آسمانی احترام می گذاریم. قرآن تنها کتاب مسلمانان نیست بلکه او چهار مخاطب می شناسد و با آنان سخن می گوید.

• با همه مردم جهان حرف می زند و آنها را مخاطب خویش می داند همانند آیه شریفه «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا انّ اکرمکم عند الله أتقیکم»[حجرات، ۱۳] ای مردم جهان ما شما را از جنس نر و ماده آفریدیم و شما را گروه گروه و قبیله قبیله قرار دادیم تا یکدیگر را راحت شناسایی کنید. همانا گرامی ترین و برترین شما در نزد خداوند آنانی هستند که حدود الهی را مراعات کنند و به یکدیگر ستم ننمایند. تقوا یعنی مراعات کردن امور اخلاقی، انسانی، اجتماعی و اقتصادی خود و دیگران.
• مخاطبین دوم قرآن اهل کتاب هستند. آنانی که دارای کتاب های آسمانی می باشند همانند شماها، قرآن می گوید «یا أهل الکتاب تعالوا إلی کلمه سواء بیننا و بینکم الاّ نعبد إلاّ الله و لا نشرک به شیئا»[آل عمران، ۶۴]، ای مسحیان و یهودیان و صاحبان کتاب های آسمانی بیائید در نقطه اجتماع با یکدیگر متحد شویم و در برابر دشمن بایستیم. نقطه مشترک توحید و خداپرستی است.
• قرآن با افراد خاصی همانند داود پیامبر سخن گفته است و از او خواسته است تا حکومت عدل الهی تشکیل دهد و نکند هوای نفس او را از خط و مسیر الهی خارج کند. «یا داود إنا جعلناک خلیفه فی الأرض فاحکم بین النّاس بالحق و لاتتّبع الهوی فیضلک عن سبیل الله انّ الّذین یضلون عن سبیل الله لهم عذاب شدید بما نسوا یوم الحساب»[ص،۲۶] ای داود ما تو را جانشین و خلیفه خود در روی زمین قرار دادیم. حاکمیت عادلانه و حکومت حقه تشکیل ده و هوای نفسانی را پیروی مکن و دخالت مده. آنانی که در حکومت خود از مسیر حق و خدا منحرف شدند برای آنان عذابی دردناک پیش بینی شده است زیرا روز حسابرسی را به فراموشی سپرده اند.
• آخرین مخاطبان قرآن مسلمانان هستند که آنان را از بعضی امور پرهیز و دوری می دهد و امور اجتماعی خاص را می آموزد همانند بعضی از نکات مطروحه سوره حجرات و … به یکدیگر سلام کنید،‌ از زنا بپرهیزید، دروغ نگوئید، غیبت ننمائید، به یکدیگر خیانت نکنید، که شامل امور عبادی، اقتصادی،‌اجتماعی و اخلاقی می گردد.

۵- ملت ایران و کارگزاران جمهوری اسلامی و رهبر ما به وجود شما انسانهای متعهد افتخار می کنند و از خدمات شما تشکر فراوان دارند. امید است دست لایزال خداوند همیشه پشتیبان و ناصر شما باشد و شما و خانواده های محترمتان از حیله و مکر دشمنان انسانها محفوظ و در امان باشید. و السّلام

آقای دکتر رادمن باندی (امریکائی الاصل) تشکر فراوان کرد و سپس در قالب طنز گفت من و دوستانم وکیل هستیم و وکالت بین المللی ما سبب شده پرونده های مختلفی را دنبال کنیم و هنگام شنیدن به دنبال نکات ضعف طرف مقابل می گردیم. ولی آنچه را جناب آقای زمانی فرمودند از اعماق دل ما بود و هیچگونه اعتراضی نداریم بلکه با جان و دل مطالب ارزشمند ایشان را پذیرفتیم.