فرهنگ کوثر – شماره چهل و شش

نگاهى دوباره
شب دوم بعد از نماز مغرب و عشاء، توفیق ‏زیارت دیگرى را پیدا کردیم. زیارت سراسرحماسه عاشورا را قرائت کردیم. بر امام ‏حسین ‏(علیه السلام) و شهداى کربلا درود فرستادیم وبر قاتلان جنایت کار آنان نفرین نمودیم.

ضریح با صفا و سنگ‏هاى یشمى رنگ‏دیوارها ما را به خود جذب کرده بود. حائرالحسینى و دیگر قسمت‏هاى حرم با زائران عارف سخن مى‏گفتند. آثار گلوله را بر روى ضریح مشاهده کردیم. اثر تیراندازى‏هاى فراوانى بر در و دیوار حرم نقش‏ بسته بود. از زمین تا سقف، همه جا، حتى از در و دیوارهاى صحن و گلدسته‏ ها آثار گلوله ‏هاى کالیبر کوچک و بزرگ پیدا بود.

در یک لحظه حوادث تلخ قیام ملت مظلوم عراق‏ در جلو چشمان ما ظاهر شد، حادثه‏ اى که ‏مظلومان و بى‏پناهان را به حرم حسینى ‏سوق داد. افراد زیادى که به حرم پناه برده‏بودند، در داخل حرم سیدالشهداء علیه السلام به‏ شهادت رسیدند و به مولایشان و شهیدان ‏همیشه شاهد تاریخ پیوستند. روحشان شادو راهشان پررهرو. بى‏اختیار بر ستم‏دیدگان‏ عصر خود گریه نمودیم و مظلومیت آنان راهمانند مظلومیت مولایشان دیدیم و قضایاى‏گذشته جلو چشم ما تجسم پیدا کرد، همانند جنایات متوکل – لعنه‏الله علیه – در سال ۲۳۶ه .ق.

متوکل بر اساس کینه ‏اى که نسبت‏ به ‏اهل بیت ‏علیهم السلام داشت، در مدت ۱۵ سال‏حکومت‏خود، ۴ بار دست ‏به تخریب حرم‏ مطهر زد و آن را با خاک یکسان نمود. مورخ‏بزرگ، طبرى نوشته است:
متوکل فرمان داد قبرحسین بن على ‏(علیه السلام)،خانه‏ها و سراى‏هاى اطراف آن را ویران کنند و آن سرزمین (مقدس) را شخم زنند و در آن‏بذر بپاشند و سپس بر آن قبر و اطراف آن،آب ببندند; تا مردم را از زیارت و گرد آمدن‏باز دارند.

گفته شده است که رئیس پلیس آن روز درآن منطقه اعلام کرد: پس از سه روز هرکسى‏را در کنار قبر او (امام حسین‏علیه السلام) بیابیم، به‏زندان مى‏فرستیم. از آن پس، مردم گریختندو از رهسپار شدن بدان جا دست کشیدند.همه جاى آن قبر (شریف) را شخم زدند وکاشتند. (۱)

جنایات وهابیون در سال ۱۲۱۶ ه .ق‏نسبت‏به حرم حسینى براى ما تازه گردید.آنان پس از کشتار فراوان، به تخریب حرم‏سالار شهیدان و ابوالفضل العباس‏(علیهما السلام)‏پرداختند واشیاى ارزشمند و جواهرات‏گرانقدر آن جا را به یغما بردند.

سفاکان امروز بهترین فکرها و اندیشه‏ها راهدف قرار دادند و چهره‏هایى را که‏مى‏توانستند به امت اسلامى انسجامى دهند،نابود کردند و به خاک و خون کشیدند. در یک‏لحظه بدون اختیار با خود گفتیم:

«اللهم انا نشکوا الیک فقد نبینا و غیبه‏ولینا و شده الزمان علینا و وقوع الفتن‏بنا و تظاهر الاعداء و کثره عدونا و قله‏ عددنا.» (۲)؛ «بارالها! به تو شکوه مى‏کنیم که پیامبر مادر میان ما نیست و ولى امر ما (امام‏زمان‏علیه السلام) پنهان و غائب است، زمان ‏بر ما سخت گردیده، فتنه‏ها زیاد شده و اطراف‏ما را فرا گرفته است، دشمنان ما فراوان گشته‏و تعداد ما اندک گردیده است.»

در این نگاه دوباره با چشم دل دیدیم که‏خداوند منان لطفش شامل حال همه بندگان‏گردیده و این بارگاه ملکوتى را – که چندین بارمورد هجوم دشمنان اسلام و قرآن واهل‏بیت‏علیهم السلام قرار گرفته بود.- حفظ نموده‏است، بلکه نورانیت و صفا و جذابیتش رابیش‏تر نموده است.

خداوند سبحان‏مى‏فرماید: «یریدون ان یطفؤا نورالله‏بافواههم و یابى الله ان یتم نوره ولوکره الکافرون‏» ؛ آنان اراده کردند نور خدا را با دهان‏هایشان(تبلیغات) خاموش کنند، ولى خداجز این‏نمى‏خواهد که نور خود را کامل کند،هرچند کافران ناخشنود باشند.

سیر تاریخى حرم و مرقد ابا عبد الله الحسین علیه السلام
در این جا مناسب است فهرستى ازسیر تاریخى حرم و مرقد مطهر سالار شهیدان اباعبدالله الحسین ‏علیه السلام را در پیش‏روى خوانندگان عزیز و زائران دلسوخته قراردهیم تا به بقاء و استمرار نور حسینى و عنایت‏خداوند توجه بیشتر پیدا کنند.

ردیف / سال ه .ق / رخداد
۱ / ۶۱ / امام حسین‏(علیه السلام) پس از شهادت، در حائر حسینى به خاک سپرده شد.

۲ / ۶۵ / مختار بن ابوعبیده ثقفى برگرد مضجع امام دیوارى بر پا کرد و بر فراز این چهار دیوارى – که از دو سوى، دو در داشت.- گنبدى از آجر و گچ ساخت.

۳ / ۱۳۲ / دردوران ابوالعباس سفاح، درکنار مرقد امام‏(علیه السلام) سرپوشیده‏اى دیگر بنا شد.

۴ / ۱۴۶ / در دوران ابوجعفر منصور، این سرپوشیده ویران شد.

۵ / ۱۵۸ / درکی دوران مهدى عباسى، این سرپوشیده از نو بنا شد.

۶ / ۱۷۱ / دردوران هارون این سرپوشیده ویران و درخت‏سدرى هم که در کنار آن بود، بریده و سرانجام گنبد هم تخریب شد.

۷ / ۱۹۳ / در دوران امین، بناى حرم ازنو برپا شد.

۸ / ۲۳۶ / متوکل‏عباسى مرقد امام‏علیه السلام را ویران کرد و زمین آن را شخم زد.

۹ / ۲۴۷ / به فرمان منتصر عباسى، بناى حرم بازسازى و براى رهنمون شدن مردم بدان سوى، ستونى هم در جوارش ساخته شد. از آن پس، علویان و پیشاپیش همه، «سید ابراهیم مجاب‏» به تدریج‏به زیارت امام‏علیه السلام و سکونت گزیدن در جوار مرقد او روى آوردند.

۱۰ / ۲۷۳ / بنایى که مختصر ساخته شده بود، رو به خرابى نهاد. محمد بن محمد بن زید که در طبرستان قیام کرده بود، به تجدید این بنا پرداخت.

۱۱ / ۲۸۰ / «داعى علوى‏» گنبدى بر فراز قبرساخت که بناى پایینى آن، دو در داشت. وى همچنین در آن سوى این دو در، دو سرپوشیده ساخت و برپیرامون هم دیوارى بنا کرد.

۱۲ / ۳۶۷ / «عضدالدوله‏» بویهى گنبدى چهار رواقه و ضریحى از عاج ساخت و در پیرامون حرم نیز خانه هایى بنا کرد و براى شهر برج و بارویى نهاد. در همین دوره، «ابن شاهین‏» مسجد خود را که متصل به رواق است، بنا کرد.

۱۳ / ۴۰۷ / در پى سقوط دو شمع بر روى فرشهاى حرم، حرم در آتش سوخت و سپس «حسن بن سهل‏» وزیر، به تجدید بناى آن پرداخت.

۱۴ / ۴۷۹ / «ملکشاه سلجوقى‏» مرقد امام را زیارت کرد و فرمان داد دیوار پیرامون حرم را نوسازى کنند.

۱۵ / ۶۲۰ / «ناصرالدین الله، عباسى‏» ضریحى براى مرقد امام ساخت.

۱۶ / ۷۶۷ / «سلطان اویس بن حسن جلایرى‏» گنبد داخلى را ساخت و صحنى محصور به چند دیوار برگرد مضجع امام بنا کرد.

۱۷ / ۷۸۶ / «سلطان احمدبن اویس‏» دو گلدسته بنا کرد و آن دو را به طلا آذین کرد و صحن را توسعه داد.

۱۸ / ۹۱۴ / «شاه اسماعیل صفوى‏» پس از فتح، به زیارت امام حسین‏علیه السلام رفت و فرمان داد حاشیه‏هاى ضریح را تذهیب کنند. او همچنین دوازده چراغدان طلا به حرم هدیه کرد.

۱۹ / ۹۲۰ / «شاه اسماعیل‏» به زیارت کربلا رفت و دستور داد صندوقى از چوب ساج بر ضریح بسازند.

۲۰ / ۹۳۲ / «شاه اسماعیل دوم‏» ضریح مشبک زیبایى که از نقره ساخته شده بود، را به مرقد امام هدیه کرد.

۲۱ / ۹۸۳ / «على پاشا»، ملقب به «وندزاده‏» بناى گنبد را نوسازى کرد.

۲۲ / ۱۰۳۲ / «شاه عباس صفوى‏» ضریحى مسى براى صندوق ضریح ساخت و گنبد را نیز به سنگ‏هاى کاشانى تزیین کرد.

۲۳ / ۱۰۴۸ / «سلطان مراد چهارم‏»، از سلاطین عثمانى، کربلا را زیارت کرد و فرمان داد گنبد را از بیرون با گچ سفید کنند.

۲۴ / ۱۱۳۵ / همسر نادرشاه، اموال فراوانى در اختیار متولیان حرم گذاشت و فرمان داد نوسازى گسترده‏اى درحرم امام‏علیه السلام انجام دهند.

۲۵ / ۱۱۵۵ / «نادرشاه‏» کربلا را زیارت کرد و فرمان داد بناهاى موجود را تزیین کنند. او همچنین هدیه‏هاى گرانبهایى به گنجینه حرم هدیه کرد.

۲۶ / ۱۲۱۱ / «آغا محمد خان قاجار» دستور داد گنبد را به طلا آراستند.

۲۷ / ۱۲۱۶ / «وهابى‏ها» به کربلا یورش آوردند و ضریح و رواق را ویران کردند و همه نفایس موجود در گنجینه حرم را ربودند.

۲۸ / ۱۲۲۷ / ساختمان حرم رو به فرسودگى نهاده بود. از همین رو، مردم کربلا براى «فتحعلى‏شاه قاجار» نامه نوشتند و فرسودگى گنبد را به وى اطلاع دادند. وى با فرستادن یک ناظر براى نظارت بر هزینه‏ها و کار تجدید بنا، دستور داد بنا را نوسازى و ورق‏هاى طلاى روى گنبد را تعویض کنند.

۲۹ / ۱۲۳۲ / فتحعلى‏شاه قاجار ضریح نقره‏اى تازه‏اى ساخت، دل ایوان گنبد را به طلا آراست و همه آنچه را که وهابیون ویران کرده بودند، بازسازى کرد.

۳۰ / ۱۲۵۰ / فتحعلى‏شاه دستور داد گنبد بارگاه امام را نوسازى وگنبد حرم حضرت ابوالفضل‏علیه السلام را نیز برپا و تذهیب کنند.از سوى وى، وکیلش، ابراهیم خان شیرازى نظارت بر انجام امور و هزینه‏ها را برعهده داشت.

۳۱ / ۱۲۷۳ / ناصرالدین شاه گنبد و بخشى از طلاکارى‏هاى آن رانوسازى کرد.

۳۲ / ۱۲۸۳ / ناصرالدین شاه صحن حرم را توسعه داد.

۳۳ / ۱۳۵۱ / نوسازى زیرسازى‏هاى صحن.

۳۴ / ۱۳۵۸ / «سیف الدین طاهر»، داعى اسماعیلى ضریح نقره‏اى را به ضریحى نو بدل کرد.

۳۵ / ۱۳۶۰ / سیف الدین طاهر یکى از گلدسته‏ها را که ویران شده بود، از نوساخت.

۳۶ / ۱۳۶۷ / خانه‏ها و همچنین مدارس دینى مجاور صحن به هدف توسعه آن، تخریب شد.

۳۷ / ۱۳۷۰ / «مرحوم صبرى هلالى‏» به خطاطى و کتابت‏سوره دهر در حرم امام حسین‏علیه السلام و همچنین حرم حضرت عباس‏علیه السلام پرداخت. ضلع شرقى حرم ساخته و بدان افزوده و ایوان‏ها و طاق‏ها با کاشى‏هاى نفیس زینت داده شد.

۳۸ / ۱۳۷۱ / گنبد تجدید بنا و به خشت‏هاى طلا آذین شد .

۳۹ / ۱۳۷۳ / آینه کارى‏هاى سقف و رواق‏هاى حرم به طور کامل بازسازى وکاشى‏هاى معرقى از اصفهان براى آراستن حرم امام حسین‏(علیه السلام) و حضرت عباس(علیه السلام) به کربلا آورده شد. قسمت‏بالاى ایوان قبله (ایوان طلا) را طلاکارى کردند.

۴۰ / ۱۳۸۳ / هیات نوسازى حرم براى نماى دیوارهاى بیرونى حرم سنگ هایى را از ایتالیا وارد کرد. «قنبر رحیمى‏» ستون‏هاى سنگى گران قیمتى براى نماى ایوان قبله اهدا کرد و دیوارهاى مقتل را نیز با سنگ‏هاى مرمر تزیین کرد.

۴۱ / ۱۳۸۳ / هیات نوسازى حرم به بلندتر کردن ایوان‏ها و نماکارى دیوارهاى آن‏ها با کاشى اقدام کرد.

۴۲ / ۱۳۸۴ / یکى از نیکوکاران ستون هایى سنگى براى نصب در ایوان طلا هدیه کرد.

۴۳ / ۱۳۸۸ / ستون هایى سنگى از ایران وارد کردند و به برداشتن سقف قدیمى ایوان پرداختند. ریاست اوقاف عراق بالابرهایى براى سنگ‏هاى مرمر در اختیار حرم گذاشت.

۴۴ / ۱۳۹۰ / شمش هایى از بتون مسلح که با پل‏هاى مسلح به هم متصل مى‏شد، زده شد تا بعدا ستون‏هاى سنگى ایوان را بر روى آن‏ها استوار کنند.

۴۵ / ۱۳۹۲ / کلنگ احداث بناى جدید ایوان طلا بر زمین زده شد.

۴۶ / ۱۳۹۴ / طرح نوسازى و هماهنگ سازى صحن شریف تدوین شد.

۴۷ / ۱۳۹۵ / تعمیرات حرم امام و حرم حضرت عباس‏علیه السلام با کاشى‏کارى دیوارهاى جلو صحن و ساختن کتابخانه و موزه پیگیرى شد.

۶۴۸ / ۱۳۹ / اوقاف، تزیین ونوسازى ایوان طلا را با کاشى معرق و خاتم‏کارى انجام داد.

پى‏نوشتها:
۱ – تاریخ طبرى، ج ۱۱، ص ۴۴٫ شیخ طوسى(ره)در «امالى‏» از قول عبدالله بن دانیه مى‏نویسد: درسال ۲۴۷ ه . ق به زیارت بیت الله الحرام رفتم. بعد ازآن، به قصد زیارت عتبات عالیه به سوى عراق ‏حرکت کردم. اول به زیارت امیرمؤمنان(ع) رفتم و سپس روانه کربلا شدم. به کربلا که رسیدم، دیدم ‏حرم آن حضرت را تخریب کرده ‏اند و زمین را شخم‏ زده‏اند و در آن، نهرها جارى ساخته و گاوها را به ‏قصد شخم زدن مى‏رانند. گاوها نزیک قبر شریف که ‏مى‏رسیدند، از سمت چپ یا راست آن حرکت ‏مى‏کردند. هرچه به آن حیوان‏ها تازیانه مى‏زدند، سودى نمى‏بخشید و آن‏ها اطاعت نمى‏کردند.
عبدالله بن دانیه مى‏گوید: نتوانستم قبر آن‏حضرت را از نزدیک زیارت کنم، از دور سلامى دادم‏ و برگشتم. چون به بغداد رسیدم، دیدم در میان مردم ‏سر و صدا بلند است. پرسیدم: چه خبر است؟ گفتند: پیکى خبر داده که متوکل کشته شده است. من و بسیارى خوشحال شدیم. گفتم: خدایا! این شب در برابر آن شب! (امالى، شیخ طوسى، ص ۲۰۹٫)
۲ – بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۹۸، ح ۱۸، باب ۳۱٫